Wpływ nowelizacji dyrektywy w sprawie efektywności energetycznej (EPBD) na sytuację społeczno-gospodarczą w Polsce

Wpływ nowelizacji dyrektywy w sprawie efektywności energetycznej (EPBD) na sytuację społeczno-gospodarczą w Polsce

Przez efektywność energetyczną budynku należy rozumieć stopień przygotowania budynku do zapewnienia komfortu jego użytkowania zgodnie z przeznaczeniem przy jednoczesnym możliwie najniższym zużyciu energii przez ten budynek. 

Przepisy regulujące efektywność energetyczną obowiązywały w polskim prawie budowlanym od kilkudziesięciu lat i były związane z akcesja do UE. Zagadnienie to jest przedmiotem regulacji prawodawcy unijnego, co oznacza, że od chwili wejścia Polski do UE do polskiego porządku prawnego transponowane są kolejne dyrektywy unijne w tym zakresie. Początkowo, głównym motywem wspólnotowych regulacji efektywności energetycznej było osiąganie korzyści finansowych wynikających ze zmniejszonego zapotrzebowania na energię lub ograniczania jej kosztów, a cele klimatyczne wskazywano w drugiej kolejności[1].  

​

Aktualnie, regulacja efektywność energetyczna został podporządkowana w zasadzie wyłącznie celom klimatycznym UE wyznaczonym przez Europejski Zielony Ład, pakiet „Fit for 55” oraz REPowerEU, których celem jest ograniczenie emisji w UE o co najmniej 55% do 2030 roku, a następnie osiągnięcie neutralności klimatycznej do 2050 roku. Zgodnie z szacunkami UE budynki odpowiadają za 40 % zużycia energii końcowej w Unii i za 36 % jej emisji gazów cieplarnianych związanych z energią, a jednocześnie 75 % budynków w Unii jest nadal nieefektywnych energetycznie. Gaz ziemny odgrywa największą rolę w ogrzewaniu budynków, odpowiadając za około 42 % energii wykorzystywanej do ogrzewania pomieszczeń w sektorze mieszkaniowym. Ropa naftowa jest drugim co do ważności paliwem kopalnym do celów grzewczych (14 %), natomiast węgiel odpowiada za około 3 %.

​

Projektowane w Unii Europejskiej zmiany prawa mogą oznaczać dla Polski konieczność przeprowadzenia do 2050 r. ok. 7,5 mln inwestycji termomodernizacyjnych, przy czym 4,7 mln budynków zostanie poddane głębokiej termomodernizacji. Biorąc pod uwagę równolegle deficyt domów i mieszkań, prowadzi to do sytuacji, w której ostateczny kształt nowelizacji dyrektywy EPBD będzie miał kluczowy wpływ na sytuację społeczno-gospodarczą w Polsce w najbliższych kilkudziesięciu latach. Niestety debata publiczna prowadzona jest głównie przez beneficjentów projektowanych zmian co wpływa na brak krytycznej analizy skutków nowelizacji dyrektywy EPBD.

​

 

2.    Obecny stan prawny 

​

Obecnie obowiązującym aktem prawnym w zakresie charakterystyki energetycznej budynków jest Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/31/UE z dnia 19 maja 2010 r. w sprawie charakterystyki energetycznej budynków[2].  Akt ten ma charakter ramowy - nie ustanowiono w nim poziomów wymagań obowiązujących jednolicie we wszystkich krajach UE, a jedynie zobowiązano państwa członkowskie do ustalenia konkretnych wymagań i wprowadzenia odpowiednich mechanizmów w odniesieniu do charakterystyki energetycznej budynków, które będą miały zastosowanie na ich terytorium. 

​

Powyższa dyrektywa, do polskiego porządku prawnego została implementowana ustawą o charakterystyce energetycznej budynków z dnia 29 sierpnia 2014 roku, na mocy której wydane zostały akty wykonawcze określającej szczegółowe normy energetyczne dla budownictwa. 

​

3.    Nowelizacja Dyrektywy EPBD 

​

W 2021 roku Komisja Europejska zakończyła pracę i przedstawiła projekt nowej dyrektywy EPBD w sprawie charakterystyki energetycznej budynków[3], która jest zasadniczą częścią pakietu „Fit for 55”. Dyrektywa w odróżnieniu od obecnej ma w mniejszym stopniu charakter ramowy, ponieważ harmonizuje kluczowe pojęcia i parametry na poziomie UE oraz daje nowe uprawnienia Komisji Europejskiej. 

​

3.1.    Zasadnicze założenia projektu Dyrektywy EPBD 

​

Projekt nowelizacji dyrektywy zakłada następujące regulację:

​

Każde państwo członkowskie będzie obowiązane ustanowić „krajowy plan renowacji budynków”, który zakładał będzie przekształcenie wszystkich istniejących budynków (mieszkalnych/ niemieszkalnych/ prywatnych / publicznych) w budynki bezemisyjne do 2050 roku; projekty planów będą przedkładane Komisji Europejskiej, która będzie posiadać uprawnienia do wydawania zaleceń, które państwa członkowskie będą obowiązane „należycie uwzględnić”; KE będzie mogła w ten sposób wpływać na krajowe plany i zwiększać tempo renowacji budynków;

​

Zdefiniowanie pojęcia „budynku bezemisyjnego” jako budyneku o bardzo wysokiej charakterystyce energetycznej zgodnej z zasadą „efektywność energetyczna przede wszystkim”, w którym bardzo niska ilość nadal wymaganej energii pochodzi w pełni z energii ze źródeł odnawialnych, wytwarzanej na poziomie budynku, dzielnicy lub społeczności, jeżeli jest to technicznie wykonalne (w szczególności energii wytwarzanej na miejscu, przez społeczność energetyczną działającą w zakresie energii odnawialnej lub energii ze źródeł odnawialnych lub ciepła odpadowego z systemu ciepłowniczego i chłodniczego). Budynki bezemisyjne stają się nowym standardem dla nowych budynków, wyznaczają poziom, który ma zostać osiągnięty dzięki gruntownym renowacjom od 2030 r., oraz wizję dla zasobów budowlanych na 2050 r.;

​

Zdefiniowanie pojęcia „normy portfela hipotecznego” jako mechanizmów motywujących wierzycieli hipotecznych do zwiększania mediany charakterystyki energetycznej portfela budynków objętych hipotekami;

​

Wszystkie nowe budynki będą budynkami bezemisyjnymi zgodnie z załącznikiem III według następującego harmonogramu:

​

od dnia 1 stycznia 2026 r. – nowe budynki zajmowane lub będące własnością organów publicznych; 
od dnia 1 stycznia 2028 r. – wszystkie nowe budynki;

​

Państwa członkowskie zapewniają, aby:

​

budynki i moduły budynków, będące własnością instytucji publicznych, osiągnęły najpóźniej po dniu 1 stycznia 2027 r. – co najmniej klasę charakterystyki energetycznej E; oraz po dniu 1 stycznia 2030 r. – co najmniej klasę charakterystyki energetycznej D;

budynki niemieszkalne i moduły budynków, inne niż będące własnością instytucji publicznych, osiągnęły najpóźniej po dniu 1 stycznia 2027 r. – co najmniej klasę charakterystyki energetycznej E; oraz po dniu 1 stycznia 2030 r. – co najmniej klasę charakterystyki energetycznej D;

budynki mieszkalne i moduły budynków osiągnęły najpóźniej po dniu 1 stycznia 2030 r. – co najmniej klasę charakterystyki energetycznej E; oraz po dniu 1 stycznia 2033 r. – co najmniej klasę charakterystyki energetycznej D; 

​

zakaz dotowania wymiany kotłów na paliwa kopalne (w tym gaz ziemny) od 1 stycznia 2024 roku oraz całkowite wycofanie paliw kopalnych od 2035 roku (z możliwością przedłużenia do 2040 roku za zgodą Komisji Europejskiej);

​

od 2028 roku wszystkie nowe budynki powinny być wyposażone w technologie energii słonecznej, o ile jest to wykonalne pod względem technicznym i ekonomicznym. W przypadku budynków istniejących poddawanych renowacji, taki obowiązek będzie funkcjonował od 2032 roku

​

Najpóźniej do 31 grudnia 2025 roku wprowadzone zostanie ujednolicone w UE świadectwo charakterystyki energetycznej, które musi być zgodne ze wzorem przedstawionym w załączniku V. Świadectwo zawierać będzie zalecenia dotyczące optymalnej pod względem kosztów lub opłacalnej ekonomicznie poprawy charakterystyki energetycznej i redukcji operacyjnych emisji gazów cieplarnianych budynku; świadectwa przygotowywane będą przez certyfikowanych specjalistów (w klasach od G do D będą ważne przez 5 lat);

​

Do dnia 31 grudnia 2024 r. państwa członkowskie wprowadzają system paszportów renowacji, których ramy stworzy Komisja Europejska. Paszport renowacji będzie wystawiany przez wykwalifikowanego i certyfikowanego eksperta po przeprowadzeniu kontroli na miejscu i jego głównym elementem będzie plan renowacji wskazujący kolejność etapów renowacji opartych na sobie nawzajem, których celem jest transformacja budynku w budynek bezemisyjny najpóźniej do 2050 r.;

​

Zwiększenie wymagań dla parkingów budynków niemieszkalnych posiadających co najmniej 5 miejsc parkingowych (m.in. budowa co najmniej jednego punktu ładowania oraz instalację wbudowanego okablowania dla każdego miejsca parkingowego, aby umożliwić na późniejszym etapie instalację punktów ładowania pojazdów elektrycznych; budowę jednego miejsca parkingowego dla rowerów na jedno miejsce parkingowe dla samochodów);

​

Zwiększenie wymagań dla parkingów budynków mieszkalnych posiadających co najmniej 3 miejsca parkingowe (m.in. budowa wbudowanego okablowania na wszystkich miejscach parkingowych, aby umożliwić zainstalowanie na późniejszym etapie punktów ładowania przeznaczonych dla pojazdów elektrycznych, co najmniej 2 miejsca parkingowych dla rowerów na każdy lokal mieszkalny);

​

Publicznie dostępna baza świadectw charakterystyki energetycznej budynków;

​

Państwa członkowskie będą obowiązane, aby wprowadzone zostały skuteczne, proporcjonalne i odstraszające kary za naruszenie przepisów krajowych powstałych w wyniku transpozycji dyrektywy do krajowego porządku prawnego.

​

4.    Stan budownictwa i mieszkalnictwa w Polsce w kontekście charakterystyki energetycznej 

​

Przed omówieniem skutków planowanych zmian należy przedstawić obecny stan budownictwa i mieszkalnictwa w Polsce w kontekście charakterystyki energetycznej. 

​

4.1.     Struktura budynków oraz źródła energii

​

Przeglądu budynków w zależności od ich przeznaczenia dokonano na podstawie danych GUS dla budynków mieszkalnych i zamieszkania zbiorowego (wyniki Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań z 2011 r. zaktualizowane o dane dotyczące nowych budynków oddanych do użytku w latach 2012-2019) oraz GUGiK (Krajowe zbiorcze zestawienie danych dotyczących budynków wg stanu na dzień 1 stycznia 2020 r.).

​

Tabela 1. Struktura budynków w Polsce na dzień 1 stycznia 2020 r. wg ich rodzajów

​

​

​

​

 

 

 

 

Źródło: GUS[4]

W tym miejscu należy dodać, że ponad 0,5 mln budynków może zawierać wyroby zawierające azbest. Mogą się one pojawiać jako wyroby położone na dachach i elewacjach budynków, ale również jako wyroby wbudowane wewnątrz ścian zewnętrznych, w szybach zsypowych, windowych i wentylacyjnych.

​

Tabela 2. Mediana wartości wskaźnika rocznego zapotrzebowania na energię pierwotną budynków mieszkalnych w zależności od przeznaczenia budynku oraz roku oddania do użytkowania [kWh/(m2 ·rok)]

 

 

 

 

 

Źródło: Centralny rejestr charakterystyki energetycznej budynków

​

W tabeli 3 przedstawiono strukturę wiekową zasobów mieszkaniowych w Polsce powstałych przed 2002 r. wraz z szacunkami dotyczącymi ich wyjściowego jednostkowego zapotrzebowania na nieodnawialną energię pierwotną (EP) i energię końcową tych zasobów (EK) przed termomodernizacją. EP jest wskaźnikiem określającym roczne zapotrzebowanie na nieodnawialną energię pierwotną na jednostkę powierzchni pomieszczeń o regulowanej temperaturze powietrza, wyrażony w kWh/(m 2 ·rok), natomiast EK to wskaźnik określający roczne zapotrzebowanie na energię końcową na jednostkę powierzchni pomieszczeń o regulowanej temperaturze powietrza wyrażony w kWh/(m 2 ·rok).

​

Tabela 3. Struktura wiekowa zasobów mieszkaniowych w Polsce zbudowanych przed 2002 r. oraz ich wyjściowe wskaźniki jednostkowego zapotrzebowania na energię

​

​

​

​

 

 

 

Źródło: Zamieszkane Budynki. Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań 2011; GUS 2013; Praca zbiorowa pod redakcją Stanisława Mańkowskiego i Edwarda Szczechowiaka „Opracowanie optymalnych energetycznie typowych rozwiązań strukturalno-materiałowych i instalacyjnych budynków”.

​

Wykres 1. Struktura zużycia energii w gospodarstwach domowych w przeliczeniu na 1 mieszkańca w podziale na poszczególne nośniki energii w 2020 r.

 

​

​

​

​

​

 

 

 

 

Źródło: GUS[5]

W Polsce około 70% z 6,87 miliona mieszkalnych budynków (obejmujących zarówno domy jednorodzinne, jak i budynki wielorodzinne) wymaga modernizacji energetycznej. Około 16% z tej liczby, czyli około 1,1 miliona budynków, które zawierają powyżej 2 milionów mieszkań, zalicza się do tak zwanych „wampirów energetycznych”. Są to budynki należące do najniższych kategorii efektywności energetycznej, odpowiadające za jedną trzecią całkowitego zużycia energii we wszystkich budynkach mieszkalnych w Polsce.

​

4.2.    Obecne inwestycje w niskoemisyjne źródła energii oraz termomodernizację w Polsce

​

Mając na uwadze korzyści ekonomiczne oraz panujące trendy w zakresie ochrony klimatu obecnie właściciele nieruchomości budynkowych w Polsce prowadzą inwestycję w niskoemisyjne źródła energii. 

​

Wykres 2. Dynamika inwestycji w niskoemisyjne źródła energii (lewy panel) oraz ich skumulowana wartość (prawy panel) w latach 2014-2019

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Źródło: oszacowanie WiseEuropa na podstawie danych dot. publicznych programów wsparcia renowacji zasobów budowlanych w Polsce

​

Wykres 3. Dynamika inwestycji w renowację budynków (lewy panel) oraz ich skumulowana wartość (prawy panel) według kluczowych źródeł finansowania w latach 2014-2019

​

​

​

​

​

​

​

​

​

Źródło: oszacowanie WiseEuropa na podstawie danych dot. publicznych programów wsparcia renowacji zasobów budowlanych w Polsce

​

Ponadto, jak wynika z deklaracji podatkowych, Polacy chętnie dokonują inwestycji w przedsięwzięcia termomodernizacyjne – od 2019 roku skorzystało z ulgi termomodernizacyjnej 1,7 mln osób, którzy odliczyli od podstawy opodatkowania inwestycje o łącznej wartości 29 mld zł. 

​

5.    Ocena skutków projektowanej nowelizacji Dyrektywy EPBD 

​

Podporządkowanie budownictwa wyznaczonym ideologicznie celom klimatycznym, w oderwaniu od racjonalnych przesłanek oraz kosztów związanych przestawieniem budownictwa na bezemisyjność wpłynie negatywnie na sytuację finansową osób zmuszonych do przeprowadzania kosztownych renowacji. Nawet Komisja Europejska w motywach dyrektywy wskazuje na konieczność rozłożenia renowacji budynków w czasie przy wykorzystaniu paszportów renowacji w celu „rozwiązania problemu wysokich kosztów początkowych”.

​

Przyjęte założenia mają na celu dokonywanie przymusowych, pod groźbą sankcji karnych, renowacji wszystkich budynków do 2050 roku w celu osiągnięcia ich bezemisyjności. Taki sposób wprowadzania zmian nie będzie wzbudzał zaufania społecznego, w szczególności wśród osób ubogich. Takie postanowienia wymuszające pod groźbą sankcji karnych i administracyjnych remontów budynków w celu poprawy efektywności energetycznej należy również krytycznie ocenić w kontekście konstytucyjnej ochrony prawa własności. 

​

Aktualnie realizowane na mocy polskich przepisów wykonawczych założenia związane z efektywnością energetyczną, są krytykowane w doktrynie jako zbyt rygorystyczne i zbyt kosztowne, ograniczające rozwój budownictwa mieszkaniowego[6]. 

Dla przykładu[7]: 

​

Koszty budowy budynków projektowanych na rok 2021 (2019) są wyższe o około 30% w stosunku do budynku wg wymagań z 2014 r., co stanowi około 350 do 400 zł/m2;

​

Czas zwrotu poniesionych nakładów względem budynków spełniających wymagania z 2014 r. wynosi około 35-40 lat.

Miesięczna rata 30-letniego kredytu wzrośnie dla budynków według WT 2017 o około 150–200 zł, a dla budynków według WT 2021 o 300–450 zł, w zależności do wielkości budynku. Jest to stosunkowo dużo kwota.

​

Spełniając wymagania prawne WT 2017, trzeba będzie spłacić kredyt na łączną kwotę o 50 do 85 tys. zł większą, a dla budynku według WT 2021 roku o 100 do 200 tys. zł większą, w zależności do wielkości budynku.

Eksperci wskazują, że obecne przepisy i normy są w niektórych aspektach pozornie efektywne energetycznie, a generują zbędne koszty. Jak wskazuje Przemysław Dziąg, radca prawny Polskiego Związku Firm Deweloperskich, wskazuje na problem związany z obowiązkowymi stacjami ładowania samochodów elektrycznych: 

„Tak jest np. w przypadku istniejącego od dwóch lat obowiązku zapewnienia mocy przyłączeniowej w nowych budynkach, pozwalającej na instalację punktów ładowania dla samochodów elektrycznych o mocy nie mniejszej niż 3,7 kW, przypadającej na 50 proc. miejsc postojowych. Problem w tym, że obecnie w całym kraju udział aut elektrycznych i hybryd wynosi ok. 0,3 proc. Oznacza to, że inwestorzy muszą zapewniać, a potem wspólnota musi utrzymywać moc przyłączeniową, która nie jest w rzeczywistości wykorzystywana”.[8] 

​

Projekt nowelizacji dyrektywy EPBD zakłada bardzo szybkie tempo remontów i termomodernizacji, co wpłynie znacząco na budżety domowe gospodarstw domowych osób najuboższych. To właśnie koszty wdrażania projektowanych norm z zakresu efektywności energetycznej budzą największe zaniepokojenie Europejczyków. Poza Polską, problem dostosowania zasobu mieszkaniowego do nowych przepisów dotknie pozostałe państwa regionu Europy Środkowej, ale również niektóre państwa tzw. starej Unii, w szczególności Włochy i Hiszpanię[9]. 

​

Wpływanie przez państwo na banki poprzez „normy portfela hipotecznego” może oznaczać, że banki będą zobligowane do nieudzielania kredytów na finansowanie zakupu lub budowy budynków, które nie będą realizować przyjętych założeń w zakresie charakterystyki energetycznej nawet jeżeli ich budowa byłaby zgodna z obowiązującym prawem (warunkami technicznymi dla budownictwa). Narzucenie bankom i instytucjom finansowym określonej. 

Dane statystyczne pokazują, że w latach 2014-2019 modernizację w zakresie efektywności energetycznej budynków były prowadzone w niewielkim stopniu przez właścicieli budynków, co pozwala postawić tezę, że inwestorzy nie posiadają kapitału, który będą mogli przeznaczyć na spełnienie wymagań nowelizowanej dyrektywy, co może oznaczać, że realizacja założonych celów nie będzie możliwa.

Ograniczenie prawa własności poprzez tworzenie nieproporcjonalnych wymagań w zakresie warunków technicznych związanych z budownictwem oraz wprowadzenie dodatkowych wymagań ograniczających obrót nieruchomościami. W tym zakresie wskazać trzeba na ograniczenie prawa do prywatności poprzez tworzenie publicznej bazy świadectw charakterystyki energetycznej. Aktualnie w Polsce już obowiązuje Centralny Rejestr Charakterystyki Energetycznej Budynków, z którego każdy może uzyskać informacje o zużyciu energii, a także poznać m.in. jednostkowa wielkość emisji, dla każdego budynku, który posiada charakterystykę energetyczną[10]. 

​

Przymusowe instalowanie technologii służących do monitorowania zużycia energii oraz zdalnego sterowania system instalacji, co może w przyszłości zostać wykorzystane do prawnego wpływania na zmniejszanie zużycia energii. Istnieją również obawy przed dalszymi wdrożeniami systemów administracyjnego monitorowania w czasie rzeczywistym zużycia energii przez konkretne gospodarstwa domowe, co może rodzić podejrzenia o zwiększenie inwigilacji obywateli. Zmiana ta oznacza również kolejne obciążenia finansowe i koszt wdrożenia projektowanych zmian.

​

Wdrażanie bezemisyjności w zakresie zaproponowanym w projekcie nowelizacji dyrektywy EPBD rozpoczęła Warszawa. W Zielonej Wizji Warszawy przyjętej w dniu 20 kwietnia 2023 r. przez Radę m.st. Warszawy uchwałą nr LXXX/2648/2023 z 20 kwietnia 2023 r.  oszacowano niezbędne do poniesienia koszty w drodze do neutralności klimatycznej, w tym również w odniesieniu do termomodernizacji budynków. Koszty inwestycji poprawienia efektywności budynków komunalnych, 

znajdujących się w zasobie miasta, zostały oszacowane według cen wskaźnikowych z 2021 r. na następującym poziomie: 

​

• 917 600 000 PLN dla budynków standardowych,
• 1 948 500 000 PLN dla budynków zabytkowych[11]. 

​

Aktualnie Warszawa ma w dyspozycji 81 281 lokali komunalnych. Oznacza to, że średni koszt dostosowania jednego lokalu komunalnego do wymogów neutralności klimatycznej wyniesie ok. 35 000 PLN. Koszt ten będzie w kolejnych latach wzrastał wraz ze wzrostem cen materiałów i urządzeń. Szacowany koszt dotyczy wyłącznie lokali będących w zasobach m. st. Warszawy, których użytkownikami są osoby niezamożne, co oznacza, że finansowanie termomodernizacji tych obiektów nie będzie mogło być prowadzone ze zwiększeniem obciążeń najemców tych lokali. Finansowanie remontów mających na celu dostosowanie budynków komunalnych do wymogów przepisów stanowiących wykonanie wdrożenia znowelizowanej Dyrektywy EPBD będzie wiązało się ze zwiększeniem wydatków z budżetu miasta. Dodatkowo, obowiązki przeprowadzenia remontów będą stanowiły znaczące obciążenie dla gospodarstw domowych zamieszkujących lokale właścicielskie. Szacowane średnie koszty będą wynosić ok. 30 000 PLN. 

​

Przymusowa fala renowacji związana ze wdrożeniem projektowanej nowelizacji dyrektywy EPBD będzie wiązała się również z wieloma czynnikami o charakterze gospodarczym. O ile dekarbonizacja w zakresie budownictwa mieszkaniowego jest zjawiskiem postępującym, o tyle odejście od kotłów gazowych może stanowić dla wielu właścicieli budynków zaskoczenie, ponieważ jeszcze obecnie trwają programy dofinansowujące zakup kotłów gazowych. W ostatnich latach Polska poczyniła również ogromne nakłady finansowe na budowę infrastruktury pozwalającej na import i dywersyfikację dostaw gazu (m.in. Terminal LNG im. Prezydenta Lecha Kaczyńskiego w Świnoujściu – koszt ok. 3,5 mld złotych, Baltic Pipe -koszt ok.7,6 mld złotych, łącznie po stronie Polski i Danii). Duże nakłady na tworzenie tej infrastruktury potrzebują czasu, aby osiągnąć odpowiednie stopy zwrotu. Jednak pomimo tego, że gaz ziemny był jeszcze niedawno uznawany przez Unię Europejską za „zieloną energię”, nowelizacja Dyrektywy EPBD zakłada zakaz kotłów gazowych na potrzeby nowych domów już od 2027 roku, a już od 2024 roku państwa członkowskie nie będą mogły subsydiować zakupu kotłów na paliwa kopalne, w tym gaz ziemny[12]. 

​

6.    Podsumowanie 

​

Aktualnie w Unii Europejskiej trwają prace w związku z nowelizacją unijnej dyrektywy w sprawie charakterystyki energetycznej budynków, której celem jest realizacja daleko idących celów klimatycznych wyznaczanych przez UE w ramach europejskiego zielonego ładu oraz pakietu „Fit for 55”. Nowelizacja zakłada budowę wyłącznie budynków bezemisyjnych od 2030 roku oraz przymusową, zagrożoną sankcjami karnymi, renowacja istniejących budynków do 2050 roku, tak aby wszystkie budynki na terenie UE w 2050 roku były bezemisyjne (korzystały wyłącznie z odnawialnych źródłach energii). Planowane zmiany wpłyną negatywnie na budżety gospodarstw domowych, w szczególności osób niezamożnych, mieszkających aktualnie w starszym zasobie mieszkaniowym. Projektowana dyrektywa zakłada zwiększoną harmonizację prawa unijnego oraz daje Komisji Europejskiej nowe kompetencję do wpływania na państwa członkowskie w zakresie realizowania utopijnej wizji neutralności klimatycznej w obszarze budownictwa. Negatywnie należy ocenić również regulacje, których celem jest ograniczanie kredytów hipotecznych dla budynków nierealizujących założeń w zakresie charakterystyki energetycznej. Do realizacji tych celów Komisja Europejska w projekcie dyrektywy tworzy ramy prawne będące systemem represji oraz wpływania na przyspieszenie remontów istniejących budynków („paszporty renowacji”).

Skutkiem tak rygorystycznego podejścia do realizacji wyznaczonych ideologicznie celów klimatycznych będzie znaczący wzrost kosztów inwestycji budowlanych, w szczególności dla budownictwa mieszkaniowego. To w jeszcze większym stopniu ograniczy Polakom możliwość zakupu własnego mieszkania czy budowę domu jednorodzinnego. Trudna sytuacja na rynku mieszkaniowym wpływa również na cały szereg problemów społecznych (m.in. dzietność). Z kolei represyjne wpływanie na właścicieli istniejących budynków, aby przeprowadzili długotrwałe, rozłożone na lata i bardzo kosztowne remonty instalacji oraz wymiana źródeł ciepła spowoduje drastyczne obniżenie poziomu życia Polaków i podporządkowanie budżetu domowego wydatkom na poprawienie charakterystyki energetycznej. Co szczególnie kłopotliwe, zmiany dotyczyć będą również właścicieli domów i mieszkań budowanych aktualnie, ponieważ wyłącznie odnawialne źródła energii będą mogły zapewnić bezemisyjność budynku. Najbardziej jednak dotkną osoby biedniejsze zamieszkujące budynki sprzed kilkudziesięciu lat. Z danych GUS wynika, że skutki nowelizacji dyrektywy mogą do 2050 roku dotknąć ponad 90% budynków w Polsce.

​

Należy dodać, że obowiązujące już aktualnie w Polsce bardzo rygorystyczne warunki techniczne dla budynków w zakresie efektywności energetycznej powodują znaczący wzrost cen inwestycji, a co za tym idzie bardzo często kredytów hipotecznych, co negatywnie wpływa na rozwój budownictwa mieszkaniowego w Polsce i ogranicza Polakom dostęp do posiadania własnego mieszkania, a to z kolei przekłada się na szereg negatywnych skutków społecznych.

Krytyczne stanowisko wobec daleko idącej nowelizacji dyrektywy EPBD nie może przysłaniać korzyści płynących z rozwoju nowoczesnych technologii w obszarze efektywności energetycznej, które pozwalają właścicielom domów i mieszkań na oszczędności związane z pozyskaniem tańszej energii. Jednak z prawa własności wynika, że decyzja o wyborze optymalnego źródła energii powinna należeć do właściciela budynku. Polacy są narodem świadomym kosztów związanych z pozyskaniem energii dla własnych domów i mieszkań, a także wpływu pozyskiwania energii na jakość powietrza i własnego otoczenia. Dla przykładu, aż 30% wszystkich sprzedanych w Polsce urządzeń grzewczych stanowiły nowoczesne i drogie pompy ciepła. Polacy również masowo przystępowali do programów związanych z wymianą kotłów węglowych na kotły gazowe. Zwiększanie efektywności energetycznej budynków nie wymaga realizacji absurdalnych celów klimatycznych, ale dostępu dla źródeł energii, których cena nie będzie wysoka z uwagi na nadmierne opodatkowanie, a jednocześnie będą one dawać poczucie komfortu użytkownikowi. Pozytywnym zjawiskiem gospodarczym związanym z nowelizacją Dyrektywy EPBD będzie pobudzenie polskiego sektora budownictwa mieszkaniowego, co będzie związane ogromną falą termomodernizacji. 

 

1. Dyrektywa 2006/32/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 5 kwietnia 2006 r. w sprawie efektywności końcowego wykorzystania energii i usług energetycznych oraz uchylająca dyrektywę Rady 93/76/EWG.

2. Źródło: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/HTML/?uri=CELEX:32010L0031&from=PL 

3. Źródło: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/HTML/?uri=CELEX:52021PC0802&from=EN 

4. „Długoterminowa strategia renowacji budynków. Wspieranie renowacji krajowego zasobu budowlanego” Załącznik do uchwały nr 23/2022 Rady Ministrów z dnia 9 lutego 2022 r.

5. Raport „Energia 2022” Źródło: https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/srodowisko-energia/energia/energia-2022,1,10.html

6. W. Ratajczak (Przewodniczący Głównej Komisji Legislacyjnej oraz Głównej Sekcji Ciepłownictwa Ogrzewnictwa Wentylacji i Inżynierii Atmosfery Polskiego Zrzeszenia Inżynierów i Techników Sanitarnych), Punkt widzenia: energooszczędność w budownictwie mieszkaniowym, „Rynek instalacyjny” 6/2018; Sz. Firląg, A. Węglarz, A. Goleniewski, Wskaźnik zapotrzebowania na nieodwracalną energię pierwotną, a optymalizacja kosztów, „Rynek Instalacyjny” 12/2015;

7. Przykład za wyliczeniami: K. Łaskawiec, J. Żurawski, Kontrowersje wokół warunków technicznych. Czy to się opłaca?”, „Izolacje” 2/2017.

8. S. Sobczyk-Grygiel, „Ciepłe domy i wielkie wydatki. Co przyniosą NOWE REGULACJE UE?” [w:] Gospodarka.dziennik.pl, 8 lutego 2023 r., dostęp bezpośredni: https://gospodarka.dziennik.pl/news/artykuly/8655685,dekarbonizacja-budownictwa-nowe-regulacje-unijne.html 

9. A. Prajsnar, „Nowa kontrowersyjna dyrektywa budynkowa UE. Będzie bardzo kosztowna, nie tylko dla Polski”, Forsal, 11 października 2023 r., dostęp bezpośredni: https://forsal.pl/nieruchomosci/artykuly/9317503,nowa-kontrowersyjna-dyrektywa-budynkowa-ue-bedzie-bardzo-kosztowna-n.html 

10. Dziś wykonanie charakterystyki energetycznej budynku jest obligatoryjne przy sprzedaży i najmie domu lub lokalu.

11. Odpowiedź Prezydenta m. st. Warszawy Rafała Trzaskowskiego na interpelacje Radnego m. st. Warszawy Piotra Mazurka (PiS) z dnia 15 czerwca 2023 r., Znak sprawy: GP-KR.0003.213.2023.ANO.

12. Projektowana nowelizacja Dyrektywy EPBD dopuszcza jednak wykorzystanie kotłów gazowych certyfikowanych do pracy z paliwami odnawialnymi, a także hybrydowych systemów grzewczych. W nowych i modernizowanych budynkach nie będą mogły być wykorzystywane jedynie źródła ciepła zasilane wyłącznie paliwami kopalnymi.